Čakčamánu 28. beaivvi meannuda Sámediggi dievasčoahkkinášši 039/23 Dálkkádatrievdamat Sámis. Dálkkádatrievdamiin leat garra váikkuhusat psyhkalaš dearvvašvuhtii miehtá Sámi, ja berre gehččot álbmotdearvvašvuođa perspektiivvas. Eallit dálkkádatrievdamiid váikkuhusaiguin lea hástaleaddji ja hirbmat lossat, erenomážit sidjiide geat vižžet birgenlági luondduealáhusain nu go eanandoalus, meahcásteamis, guolásteamis ja boazodoalus.
Dálkkádatrievdamiid váikkuhusat leat stuora áittan sámi kultuvrii, gillii, árvvuide, kulturárbái, birgenláhkái ja identitehtii.
Dálkkádatrievdamiid váikkuhusat leat stuora áittan sámi kultuvrii, gillii, árvvuide, kulturárbái, birgenláhkái ja identitehtii. Dás namuhit earret eará luonddu šládjavalljivuođa massima ja rievdama, dálkkit mat dagahit goavvejagiid ja ekstremadálkkiid, unniduvvon bivdoearit, goikkádagat ja vuođđoealáhusaid doaibma- ja johtinvuogádaga rievdan (ovd. erohusat johtolagá geavaheamis). Sámi álbmot vásiha stuora hástalusaid dálkkádatrievdamiid dihte ja lassin vel leat eará hástalusat ja rievdamat iešguđet jahkeáigodagain.
Dat stuora nuppástusat mat čuvvot dálkkádatrievdamiid bohtet lassin daid stuora sisabahkkemiidda mat gohčoduvvojit ruoná nuppástuhttimin, muhto mii duođas lea ruoná koloniseren. Go massá árbevirolaš guovlluid, de dagaha dat iešalddis eanet eahpesihkarvuođa boahtteáiggi hárrái, erenomážit nuorra sápmelaččaide ja sámi vuođđoealáhusaide. Mii lea maŋemus áiggi oaidnán nationála mediain, ahte nuorra sámit fertejit ákšunerejit ja siviila jeagohisvuođain vai eiseválddit galget gullat sin fuolastumi boahtteáiggi hárrái. Makkár eará nuorat Norggas fertejit nu dahkat?
Guovlluid massin, dálkkádatrievdamat ja garra dálkkit váikkuhit dan movt sámit leat álo eallán, ja čuhcet viidáseappot sámi álbmoga kollektiiva psyhkalaš dearvvašvuhtii negatiivvalaččat. Álbmotdearvvašvuođa perspektiivvas oaidnit ahte psyhkalaš dearvvašvuohta hedjona daid heivehemiid geažil maid ovttaskas olbmot fertejit dahkat dálkkádatrievdamiid oktavuođas, seammás go rahčat fuolahit álgoálbmotmáhtu.
Sámi vuođđoealáhusat dahket jo stuora heivehemiid dálkkádatrievdamiid dihte mat váikkuhit árbevirolaš doaibmaminstara. Dasa lassin leat goavvejagit maŋŋálagaid, goikkádat, stuora boraspireváttisvuođat, erohusat guoli (ovd. gođđodorski) vánddardeamis ja amas šlájat min guovlluin, sisabahkkemat guohtoneatnamiin ja eará mat áitet birgenlági. Lea duođalaš go bearrašat ja ovttaskas olbmot galget vásihit váttisvuođaid ja heahtediliid iežaset eallimis dan dihte go leat oassin dán golahusservodagas mas mii eallit dál, mas visot galgá veardiduvvot ruhtan, ja sápmelaččaid kultuvra adnojuvvo hehttehussan ovdáneapmái.
Boahtteáiggis mii vásihit ain eambbo psyhkalaš váttuid dálkkádatrievdamiid geažil.
Dát oallut hástalusat gáibidit ahte dearvvašvuođainstitušuvnnat nannejuvvojit nu ahte sáhttet fuolahit sámi álbmoga, ja daid psykalaš hástalusaid mat bohtet namuhuvvon váttisvuođaid geažil. Boahtteáiggis mii vásihit ain eambbo psyhkalaš váttuid dálkkádatrievdamiid geažil. Muhto nagoda go sámi servodat dustet daid váttisvuođaid mat mis leat vuordimis? Dan vuođul mii boahtá ovdan Duohtavuođa- ja seanadankommišuvnna raporttas, mii oaidnit ahte dáid hástalusaid ollislaš váikkuhusat dagahit ahte dáruiduhttin joatká, ja de lea dán riikka eiseválddiid ovddasvástádus.
Dan vuođul mii lea boahtán ovdan Duohtavuođa- ja seanadankommišuvnna raporttas, oaidnit maid ahte leat historjjálaš traumat, ja dálá duohtavuohta sámi álbmogii dagaha stuorra noađi kollektiiva dásis. Lea dárbu ja hui dehálaš ahte buot ovddasvástideaddji eiseválddit dán riikkas váldet ovddasvástádusa ja buoridit dili vai hehttejit ovdáneami mii čuohcá sámi álbmoga dearvvašvuhtii.
