Beassážat ja sámi čiŋat gullet nannosit oktii Sámis. Muhto, leat go jurddašan ahte dat mo don leat čiŋadan sáhttá muitalit mii dán eahkeda dáhpáhuvvá dahje juo boahtteáiggis?
Ain juo jus dološ sámi diiddat dollet deaivása, de sáhttet čiŋat ja mo čiŋat bissot alde, geažuhit juoidá du birra, mii boahtá geavvat dan beaivvi go leat čiŋadan dahje boahtteáiggis.
– Čábbát fuomášuhttit
Guovdageaidnulaš Marit Inger Anne Eira Gaup lea maid juo bajásšattadettiin gullan dáid diiddaid birra, ja lohká iežas daid oahpahit viidáseappot iežas nuoraide:
– Diiddasteapmi lea ovtta ládje vuohki mo čábbát fuomášuhttá nuppi.
– Ii leat vuogas cuoigut jus nuppis leat čiŋat botnjut dahje jus lea šlurbbagan. Jus ovdamearkka dihte fuobmá ahte nuppis lea holbi máhccásan maŋábealde, de lea olu vuohkkasit árvalit ahte áiggut go gielistit. Dávjá oainnat holbi sáhttá máhccasit go lea hivssegis finadan, iige leat nu vuogas dan hoahkagoahtit njuolga. Dat gii dovdá diidda, njulgesta de jienajávohaga iežas holbbi, čilge Marit Inger Anne.
Bárggešat ja liidni muitalit…
Sámiin leat leamašan olu diiddat čadnon čiŋadeapmái, čiŋaide ja gárvodeapmái. Diiddat sáhttet maid leat dakkárat mat rievddadit báikkis báikái.
Dá oasáš diiddain mat Guovdageainnu bealde leat leamašan:
BÁRGGEŠAT
- Bárggeš nuollasa: Soames lea du juoigamin. Jus náitalan nissonolbmos dat geavai, de lávejedje árvalit ahte dološ bivnnuha ain juoiggadit bártnit.
- Geahči olle juste ovdabeallái: De gal áigu náitalit.
- Jus bárggeš čuolbmasa giesadettiin, de galggai náitalkeahtes olmmoš juo giessat dan vai oaidná gokko čuolbma boahtá,
- Jus čuolbma boahtá ovdabeallái: De boahtá doppe gosa lea vuolgimin deaivat buori olbmo.
- Jus čuolbma boahtá siskkabeallai: De bođii deaivat fuoras olbmo
- Jus čuolbma boahtá olggobeallái dahje maŋábeallai: Dat lei maid heajos mearka, ii nu buorre olmmoš maid deaivá.
BOAGÁN
- Jorggu boagán: De lea vuosteolmmoš, ovdamearkka dihte heajain dahje soagŋuin.
- Boagán jorgasa: De maid vuosttalda soapmása doaluin.
GAHPIR
- Ipmila sáni ii galgan goassege lohkat jus ii lean gahpir oaivvis. Dan dihte várra galggai maid álo girkui coggat gahpira.
- Gahpirvuođđu botnjut: De lea suhtus/hárpmas.
GÁKTI
- Oanehis vihagákti: De áigu leaskan báhcit.
GÁPMAGAT
- Bonju gámanjunni: Jus sisa guvlui lea de gal áigu vel doaluin gosa lea vuolgimin gávdnat moarsi/irggi. Jus olggos guvlui lea botnjut, de gal áiggui ribahit irggi/moarsi dan mátkkis.
HOLBI/HEALBMI
Jus holbi/healbmi jorgasa: De áigu gielistit.
LIIDNI
- Botnjut liidni: Áigu leaskan báhcit.
- Nubbi čilgehus: Áigu leaska gávdnat.
LIIDNEIVNNIT
- Alit – Vuosteivdni. Jus alit liinni bidjá go lea heajain, soagŋuin, de lohke ahte de čájeha ahte lea vuosteolmmoš, ii leat mielas ahte dát bárra náitala. Soames báikkiin lea ruoná ivdni maid vuosteivdni.
- Rukses liidni: Ráhkisvuođa ivdni. Heive hui bures vihaliidnin.
- Fiskes liidni: Gáhtaša ivdni.
- Ruoná liidni: Balahahkes olbmo liidni.
- Sevdnjes ivnnát liidni: De lea vuosteolmmoš
Gáldut: Marit Inger Anne Eira Gaup ja eará njálmmálaš gáldut.
Dát ášši deaddiluvvui vuosttaš geardde 01.04.15 báberaviissas.
Dovddat go don eambbo diiddaid mat leat čadnon čiŋadeapmái ja gárvodeapmái? Čális áinnas kommentára vuolabeallái.
