– Eiseválddit leat beahttán sámi álbmoga

Heahteguovddáš­čállin­goddi, Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji ja Sámediggi dadjet čielga­sit: ahte veahkaválddi nissonolbmuid vuostá ja veahkaválddi lagaš okta­vuođain sámi servodagas ferte váldit duođalaččat.

Gitta 49 proseantta sámi nissonolbmuin Norggas leat gillán veahkaválddi dahje vearredaguid, čájehit logut raporttas man Norga našuvnnalaš olmmošvuoigat­vuohtaásahus (NIM) lea almmuhan.

Go veahkkeapparáhta ii doaimma sáhttá maiddái dagahit ahte sámi nissonolbmot eai oaččo dan veahki masa sis lea vuoigatvuohta.

Raporttas čujuhuvvo ahte veahkaválddi geavaheamis sámi guovlluin sáhttá leat oktavuohta sohkabuolvvaid dáruiduhttin­politihkkii.

– Ráđđehus ferte álggahit doaibmaplána

Dilli lea duođalaš. Nana dárbu lea ođasmahttit áŋgiruššama bajimuš doaibmaplánain, gielddaid bear­rái­geahččamiin ja oktiiordne­juv­von gielddalaš bálvalusaiguin mat leat olámuttus.

 – Dan eat nagot čoavdit okto. Divttasvuona ášši lea álggahan ja servodat loahpas bargagođii nu ahte vuogádat fertii reageret. Sámi servodat háliida rievdadusa. Ráđđe­hus ferte álggahit doaibmaplána veahkaválddi ja vearre­daguid vuostá sámi servodagas, mas leat konkrehta ja oktii čadno­juvvon doaibmabijut, dadjá sámediggeráđđi Mikkel Eskil Mikkel­sen oktasaš  preassadieđá­husas man leat sádden Heahte­guovddáščállingoddi, Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji ja Sáme­diggi.

Dárbbašuvvo eanet gelbbolašvuohta

Fáddáčoahkkimis «veahkaváldi nissoniid vuostá ja veahkaváldi lagaš oktavuođain sámi servo­dagas», Sámedikkis Kárášjogas skábmamánu 26. beaivvi, lei ­stuorra doarjja dasa ahte politiija ja veahkkeapparáhta fertejit nannet gelbbolašvuođa sámi gielas ja kultuvrras.

Čoahkkin lei Sámedikki, Heahteguovddáščállingotti ja Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji gaskasaš ovttasbargu kampánjja «Jávohisvuohta goddá» okta­vuođas.

Váilevaš gielalaččat láhčin ja kulturmáhtu váilun leat liigecakkit veahkaválddi gillájeddjiide geat dárbbašit veahki.

– Buohkat sáhttet ja fertejit veahkehit

Ollugat sis geat ledje čoahkkimis oaivvildedje ahte lea stuorra ­dárbu oažžut doaibmaplána veahkaválddi ja vearredaguid vuostá sámi ­servodagas, man sámi organisa­šuvnnat ovttas ráhkadit.

Daddjojuvvui maiddái ahte buohkat sáhttet ja fertejit veahkehit veahkaválddi gillájeaddji nissonolbmuid ja veahkaválddi gillájeddjiid lagaš oktavuođain dan bokte ahte duostat hupmat dan birra ja dieđihit jos vihkot veahkaválddi.

– Dievddut hupmagoahtit veahkaválddi birra

Sámediggepresideanta Aili Keskitalo oaivvilda ahte váttisvuođa ­ferte ollu eanet oainnusmahttit.

 – Veahkaváldi ferte bissehuvvot dál. Viidodat lea duođaštuvvon ja mii fertet álggahit doaibmabijuid. Eiseválddit Justiisadepartemeantta bokte fertejit fuolahit doaibmabijuid, mat álggahuvvojit ja čuovvuluvvojit. Veahkaváldi lea hui čihkosis sámi birrasiin, muhto dat ii mearkkaš dan ahte dat lea dohkkehuvvon. Sámi dievddut ja bártnit fertejit eanet hupmagoahtit veahkaválddi birra, dadjá Keskitalo preassadieđáhusas.

Eanet áŋgiruššat easta­demiin ja suodjalemiin

Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji Hanne Bjurstrøm dadjá ahte lea čielggas ahte veahkkeapparáhta ii nagot veahkehit sámi álbmoga eastadeamis, suodjaleamis ja veahkeheamis dalle go nissonolbmot gillájit veahkaválddi lagaš oktavuođain.

 – Dan sáhttá čilget máŋgga láhkai: giella, máhttu sámi kul­tuvrra birra, luohttámuš, ruhta, geográfalaš gaskkat, veahkke­apparáhta ii leat oktiiordnejuvvon. Mihkkege dáin ii leat dohkálaš sivva, muhto hástalusaid fertejit stáhta ja suohkanat čoavdit. Veahka­válddi gillájeaddji sámiin lea vuoigatvuohta oažžut seamma buori veahki go buohkat earát suohka­nis, dadjá Bjurstrøm dan oktasaš preassadieđáhusas.

– Sámi heahte- ja inseas­ta­guovddáža ferte gádjut

Heahteguovddáščállingotti jođi­head­dji Tove Smaadahl dadjá ahte lea dárbu eanet áŋgiruššat eastademiin ja suodjalemiin.

Dutkan čájeha ahte veahkaválddi gillá­jeaddji nissonolbmot sámi servodagas eai álo duostta muitalit veahka­válddi birra.
 – Heajos suohkanekonomiija áitá Sámi heahte- ja inseastaguovddáža Kárášjogas, mii lea áidna Norggas mas lea fálaldat erenoamážit láhččojuvvon sámi álbmoga várás. Sámi heahte- ja inseastaguovddáža ferte gádjut. Sámi álbmogii ferte sihkkarastojuvvot buorre fálaldat, mas sámi giella ja kultuvra vuhtii váldojuvvojit, dadjá Smaadahl.

Loahppadokumeanta

Čoahkkimis lea ráhkaduvvon loahppa­dokumeanta (mielddusin), mii earret eará lea diehtun Justiisa­departemeantta stáhtačállái Knut Morten Johansenii, guhte searvvai čoahkkimii Kárášjogas.